Dynastia Sewerów

Septymiusz Sewer

Lucius Septimius Severus (ur. 11 kwietnia 145 r. w Leptis Magna, zm. 4 lutego 211 r. w Eboracum (York) – ekwita, prawnik, cesarz rzymski w latach 193-211. Od 173 senator, konsul pomocniczy, następnie namiestnik Panonii. Pochodził z Leptis Magna w Afryce, prawdopodobnie z rodziny o rodowodzie punickim. Jego ojcem był Publius Septimius Geta, a matką Fulvia Pia. W 173 roku ożenił się po raz pierwszy. Po śmierci żony, latem 187 roku ożenił się z Julią Domną, córką Bassjanusa – arcykapłana boga Baala w Emesie, która urodziła mu dwóch synów: Karakallę i Getę.

Po śmierci Pertynaksa w 193 roku wybrany przez żołnierzy cesarzem. W wyniku wojny domowej pokonał konkurentów do tronu: Didiusza Juliana, Pescenniusza Nigra i Klodiusza Albina. W latach 197-199 pokonał króla Partów Wologazesa V i utworzył na zdobytych terenach nową prowincję Mezopotamię, której zarząd powierzył prefektowi i wikariuszom mianowanym spośród ekwitów. Podczas tej wojny z Partami miał stłumić powstanie żydowskie w Palestynie. Założyciel dynastii Sewerów. Synowie Karakalla i Geta otrzymali za jego życia tytuł cezarów a następnie augustów.

Po pokonaniu Pescenniusza Nigra zrównał z ziemią wspierające uzurpatora miasto Bizancjum, czyli późniejszy Konstantynopol. Po kilku latach zdecydował jednak o jego odbudowie i to właśnie Septymiuszowi Sewerowi przypisuje się rozpoczęcie budowy, na gruzach miasta greckiego, typowo rzymskiej metropolii. Po stu latach jego projekt kontynuował Konstantyn Wielki.

Septymiusz Sewer stworzył trzy nowe legiony zwane partyjskimi. Za jego rządów, wbrew ponad dwustuletniej tradycji, pod Rzymem stacjonował legion (II partyjski). Opierał się na ekwitach, ograniczył wpływy senatu do minimum, sam mianował wszystkich urzędników, łącznie z konsulami. Ze względów strategicznych oraz by zapobiec wojnom domowym, przeprowadził podział większych prowincji imperium, jak Syria, na mniejsze jednostki. By zyskać poparcie armii, zezwolił legionistom zawierać małżeństwa, posiadać ziemię i zamieszkiwać w miastach poza obozami – przed ukończeniem służby. Reforma ta nie miała jednak na celu obniżania dyscypliny w armii rzymskiej, lecz była tylko zalegalizowaniem rzeczywistego stanu rzeczy. Rozwiązał starą gwardię pretoriańską, oskarżając ją o zabójstwo Pertinaksa i na jej miejsce utworzył nową, której żołnierzy werbowano także spoza Italii. Od wczesnego dzieciństwa był miłośnikiem prawa. Jako cesarz otaczał się prawnikami. Starał się bronić ubogich przed bogatymi i objąć opieką państwa wszystkich mieszkańców Imperium. Rozbudował administrację centralną o dwie nowe kancelarie cesarskie. Wielu afrykańskim miastom nadał statusy municypiów, a także prawo italskie, zwalniając je tym samym z podatków.

W 202 wydał rozporządzenie, które zakazywało przyjmowania wiary chrześcijańskiej i żydowskiej oraz zgromadzeń, co spowodowało nasilenie represji wobec tych grup. Zmarł podczas wyprawy do Brytanii, w mieście Eboracum (York). Władzę po nim przejęli jego synowie: Karakalla i Geta.

Geta

Publius Septimius Geta ur. 27 maja 189 r., zm. 26 lutego 212 r., młodszy syn cesarza Septymiusza Sewera i Julii Domny, brat współrządzącego z nim Karakalli. August od jesieni 209 roku (współrządził z bratem i ojcem w latach 209-211 i z bratem w latach 211-212). Zamordowany przez Karakallę na początku 212 roku.

W chwili śmierci ojca, w roku 211 Geta miał 22 lata i podobnie jak starszy brat nosił wszystkie tytuły należne cesarzowi. W swym testamencie Septymiusz Sewer oddał równą władzę obydwu braciom, bez podziału kompetencji lub terytorium cesarstwa. Sam ten fakt utrudniał współpracę między nimi. Jednak głębszą przyczyną konfliktu jaki miał wybuchnąć między braćmi była szczera nienawiść jaką darzyli się od wczesnego dzieciństwa. Nie zażegnała ich wymuszona nad grobem ojca zgoda – do jakiej nakłoniła współcesarzy matka, Julia Domna. Jedyną zgodną decyzją młodych cezarów było zakończenie trzyletniej ekspedycji w Brytanii – podczas której zmarł ich ojciec – i powrót do Rzymu.

Po powrocie do stolicy każdy z braci zajął oddzielną część pałacu na Palatynie i obstawił swoimi strażami. Cesarze spotykali się tylko na oficjalnych uroczystościach. Jedną z nich było zaliczenie ich ojca w poczet bogów. Rywalizacja pomiędzy braćmi przybierała na sile i ogarniała powoli cały Rzym, w którym niemal każdy obywatel był zmuszony opowiedzieć się po jednej ze stron. Brak podziału kompetencji powodował chaos, dlatego powstał projekt podzielenia władzy terytorialnie. Pomysł nie doszedł jednak do skutku - według relacji Herodiana - na skutek sprzeciwu cesarzowej wdowy. Tymczasem bracia ufali sobie coraz mniej, posądzając się nawzajem o próbę usunięcia przeciwnika. Przy czym agresywniejszy w atakowaniu brata był starszy Karakalla, który usiłował zgładzić Getę w trakcie saturnaliów roku 211.

Nieudany zamach na brata oraz bardzo agresywne zachowanie Karakalli czyniło Getę coraz bardziej popularnym. Karakalla spróbował więc innej drogi. Od początku roku 212 czynił gesty świadczące o chęci zaniechania walki. Dążąc do formalnego pogodzenia z Getą, zaaranżował 26 lutego tego roku spotkanie w komnatach ich matki. Bracia mieli się tam zjawić sami – nieuzbrojeni. Jednak Karakalla zdradził brata i przybywszy tam z centurionami kazał go zgładzić. Geta zginął, usiłując schronić się w ramionach matki, która sama została ranna próbując ratować syna. Karakalla natychmiast ogłosił, że został zaatakowany przez brata i tylko dzięki pomocy wiernych przyjaciół ocalony. Geta został skazany na najgorszy rodzaj kary, stosowany wobec znienawidzonych cesarzy po ich śmierci – wymazano jego imię ze wszystkich oficjalnych dokumentów, zatarto wszelkie dowody jego istnienia i zakazano okazywania po nim żałoby – nawet jego własnej matce.

Karakalla

Ur. 4 kwietnia 188r. , zm. 8 kwietnia 217 r. Syn Septymiusza Sewera i Julii Domny. Współrządził z ojcem, po jego śmierci krótkotrwale z bratem Getą. Po jego zamordowaniu w roku 212 został cesarzem samodzielnym. Przydomek Karakalla pochodził od nazwy galijskiego płaszcza z kapturem, jaki lubił nosić ten władca. Według Aureliusza Wiktora cesarz miał rozdawać ludności szaty sięgające kostek, stąd właśnie jego przydomek. Oficjalnie jednak go nie używano ; w źródłach występuje jego cognomen, czyli Antoninus. Małżonką jego i augustą przez krótki czas (202-205) była Publia Fulvia Plautilla, córka Plaucjana - prefekta pretorianów i faworyta Septymiusza Sewera. Po wykryciu jego spisku wygnana na Wyspy Liparyjskie i tam zgładzona ok. 212 r. na polecenie Karakalli. Związek ten był bezdzietny. Po zabójstwie brata cesarz pozwolił rozpętać falę terroru wymierzonego przeciw stronnikom Gety, w wyniku czego śmierć poniosło do 20 tys. osób. M. in. dopuścił wówczas do zgładzenia sławnego prawnika rzymskiego i byłego prefekta pretorianów Emiliusza Papiniana rzekomo za to, iż nie chciał napisać wywodu prawnego uzasadniającego zabójstwo brata.

Za najważniejsze dzieło jego panowania należy uważać zakończenie procesu unifikacji Italii oraz prowincji poprzez wydanie w 212 r. Constitutio Antoniniana. Edykt ten, nadający pełne prawo obywatelstwa rzymskiego prawie całej wolnej ludności cesarstwa, Karakalla ogłosił zapewne głównie dla zdobycia popularności wśród mas ludności imperium, a także z motywacji fiskalnej. Nie umniejsza to jednak jego zasadniczej roli jako aktu wieńczącego politykę unifikacyjną prowadzoną zwłaszcza przez Hadriana i Septymiusza Sewera poprzez nadanie rzymskiego civitas osiągnięto bowiem połączenie idei solidarności politycznej i wspólnoty religijnej. Dzięki temu Constitutio w znaczący sposób wpłynęła na kierunek dalszego rozwoju społecznego cesarstwa.

W dążeniu do ustabilizowania pieniądza i zrównoważenia deprecjacji denara (zawierającego teraz o 25% mniej srebra), w 214 r. Karakalla w ramach szerszej reformy wprowadził nową monetę wartości 2 denarów, umownie nazywaną od jego cognomen antoninianem. Choć dewaluowana i modyfikowana, przetrwała ona w istocie cały okres wielkiego kryzysu cesarstwa aż do poważnej reformy monetarnej podjętej przez tetrarchów na przełomie III i IV w.

W prowincjach cesarz dbał o rozbudowę i utrzymanie sieci dróg. Z okresu jego panowania pochodzi ich mapa obejmująca sieć drogową o długości ok. 55 tys. mil rzymskich, zwana Itinerarium provinciarium Antonini Augusti. W samym Rzymie dokończył po ojcu budowę term zwanych antoniniańskimi przy Via Appia, u stóp Awentynu (Termy Karakalli). Oddane do użytku mieszkańców Wiecznego Miasta w 216 r., były pierwszymi z wielkich łaźni Rzymu budowanych w III-IV stuleciu.

W polityce zewnętrznej Karakalla musiał tradycyjnie bronić granicy nad Renem i Dunajem oraz prowadzić wojnę z Partami. Gdy na odcinku limesu retyckiego i górnogermańskiego pojawił się nowy przeciwnik w postaci germańskiego plemenia Alamanów, Karakalla odniósł nad nim jesienią 213 r. znaczące zwycięstwo, co pozwoliło mu przybrać tytuł Germanicus Maximus. W następnym roku cesarz zwycięsko rozprawił się z Karpami nad dolnym Dunajem. W 215 r. rozpoczął konflikt z Partami nieudanym uderzeniem na Armenię wojsk pod dowództwem jego wyzwoleńca Teokryta. Przed rozpoczęciem głównego uderzenia w 216 r., cesarz krwawo spacyfikował zbuntowaną Aleksandrię, której mieszkańcy zapewne odmawiali zwiększonych świadczeń na wyprawę wschodnią.

Jako gorliwy naśladowca Aleksandra Wielkiego, Karakalla zamierzał połączyć cesarstwo rzymskie z imperium Partów - w tym celu zażądał ręki córki Króla Królów Artabana IV. Otrzymując odmowę rozpoczął wojnę z Partami i przyłączył Armenię do imperium jako nową prowincję. W 217 udając się z Edessy na wojnę został zamordowany z inspiracji prefekta pretorianów - Makryna pod Carrhae (dzis. Harran w Turcji). Choć nie został pośmiertnie uznany za "boskiego", prochy jego spoczęły w mauzoleum Hadriana.

Makrynus

Marcus Opellius Macrinus (około 165–218 r.) – cesarz rzymski w latach 217-218. Makrynus urodził się w afrykańskim mieście Cesarea (obecnie Szarszal, Algieria) w rzymskiej prowincji Mauretania. Otrzymał dobre wykształcenie, które pozwoliło mu wznieść się na wyżyny polityczne w Cesarstwie Rzymskim. Początkowo zyskał reputację jako utalentowany prawnik. W czasie rządów cesarza Septymiusza Sewera stał się ważnym urzędnikiem w Cesarstwie. Kolejny cesarz, Karakalla, mianował go na urząd prefekta pretorium, który został rozdzielony pomiędzy dwóch ministrów: wydziałem wojskowym kierował Adwentus, żołnierz raczej doświadczony niż wybitnie zdolny, a sprawami cywilnymi zarządzał właśnie Makrynus. Cieszył się on sporym zaufaniem cesarza, do czasu kiedy pojawiły się pogłoski o przepowiedni, jakoby to właśnie on oraz jego syn mieli zostać następcami Karakalli.

Wiosną roku 217 r. Karakalla przebywał we wschodnich prowincjach przygotowując się do wojny przeciwko Imperium Partów. Makrynus przebywał tam także wśród innych członków gwardii pretorianów. W kwietniu cesarz odwiedził świątynię Luny w Carrae w towarzystwie tylko najbliższej świty. Moment ten wykorzystał legionista Martialis, który zabił cesarza, po czym natychmiast został zabity przez pretorianów.

Po wygaśnięciu rodu Sewera świat rzymski przez trzy dni pozostawał bez cesarza. Makrynus sprytnie oddalił wszelkie podejrzenia co do swego udziału w spisku, demonstrując żałobę po zabitym cesarzu. Adwentus, z racji swego wieku, nie przejawiał ochoty, aby objąć stanowisko cezara, wobec czego wojsko – nie znajdując lepszego kandydata – nowym cesarzem ogłosiło Makrynusa.

Pomimo pochodzenia z niskiego stanu (ekwita), Makrynus został ogłoszony cesarzem rzymskim 11 kwietnia 217 roku. Jednym z jego pierwszych posunięć było ogłoszenie własnego syna, chłopca zaledwie dziesięcioletniego, cesarzem i jego następcą. Dotychczas za podstawową zasadę ustroju uważano wybieranie cesarza wśród członków senatu, dlatego działania Makrynusa wzbudziły niezadowolenie wśród klasy wyższej. Ostatecznie Makrynus został zatwierdzony przez Senat, lecz nie mógł efektywnie sprawować władzy. Władza zależała przede wszystkim od wojska, które ówcześnie było całkowicie pozbawione dyscypliny przez rozrzutne wynagrodzenie przyznane przez poprzedniego cesarza. Makrynus musiał podjąć się reformy i ograniczyć wydatki na wojsko. Aby dokonać tego w sposób delikatny, pozostawił obecnym żołnierzom wygórowany żołd, jednakże nowym chętnym zaoferował jedynie stawki ustalone dużo wcześniej przez cesarza Septymiusza Sewera. Starał się być także roztropny i raczej ugodowy w polityce zagranicznej. Szybko rozwiązał konflikty w Dacji oraz Armenii powstałe za czasów Karakalli.

Latem 217 roku Partowie zaatakowali Mezopotamię. Imperium partyjskie znajdowało się w stanie poważnej słabości, jednak atak ten był kontynuacją wojny rozpoczętej jeszcze przez Karakallę. Kolejne działania wojenne doprowadziły do bitwy pod Nisibis. Ostateczny wynik bitwy nie został przesądzony i każda ze stron ogłosiła swoje zwycięstwo. Faktem jest jednak to, że Makrynus pierwszy wysłał emisariusza z propozycją pokojową w trakcie przedłużającej się trzydniowej bitwy. W zawartym traktacie pokojowym cesarz zobowiązał się zapłacić Partom aż 200 milionów sesterców odszkodowania, zachowując jednakże zdobyte wcześniej od Partów tereny. Makrynus uważał, że to on wyszedł zwycięsko z tej wojny i wybił monetę upamiętniającą zwycięstwo nad Partami, jednak większość oceniła ten pokój jako porażkę Rzymu.

Polityka ugodowa cesarza nie budziła zaufania, dlatego dość szybko stracił poparcie wśród wojska; niezadowolenie wyrażali wszyscy poborowi, którzy musieli walczyć za dużo mniejszy żołd od weteranów. Także w samym Rzymie, wśród senatorów, nowy cesarz nie cieszył się poparciem. Jakby tego było mało, późnym latem miasto nawiedziła burza, która spowodowała znaczące pożary oraz powodzie. W tym trudnym czasie cesarz nie dopełnił swoich obowiązków, gdyż ani nie pojawił się na miejscu, ani nie wspomógł potrzebujących, czym wzbudził niechęć także wśród niższego stanu.

Niezadowolenie wszystkich warstw było umiejętnie, ale dyskretnie podsycane przez pozostałych przy życiu dworzan i członków rodu poprzedniego cesarza. Była cesarzowa Julia, żona Sewera i matka Karakalli, sama usunęła się w cień ze względu na stan zdrowia (cierpiała na zaawansowany nowotwór piersi), natomiast jej siostra – Julia Maesa, wraz z dwiema owdowiałymi córkami (Julią Bassianą i Julią Mameą) i ich synami jedynakami, zostały wygnane z dworu cesarskiego w Antiochii. Po powrocie do rodzinnej Emesy wszczęły 15 maja 218 r. rewoltę na korzyść syna Julii Bassiany – Heliogabala. W tym samym czasie pojawiły się niepotwierdzone pogłoski, jakoby Heliogabal (Warius Awitus Bassjanus) był w istocie synem Karakalli – owocem związku pomiędzy kuzynami.

18 maja 218 roku Heliogabal został ogłoszony cesarzem przez III legion galijski (Legio III Gallica) stacjonujący ówcześnie w Syrii. Legion rozpoczął marsz w kierunku Antiochii i 8 czerwca 218 roku doszło do starcia pomiędzy wojskami wiernymi cesarzowi oraz buntownikami. W początkowo fazie walki żadna ze stron nie uzyskała przewagi, jednakże później Makrynus, opuszczony przez większość żołnierzy, zbiegł z placu boju i w przebraniu kuriera kierował się w stronę Rzymu. Został pojmany niedaleko Chalcedonii i później stracony w Kapadocji. Syn Makrynusa, Diadumenian (Diadumenianus), został wysłany na stronę Partów, ale pojmano go w pobliżu miasta Zeugma i także on został uśmiercony zanim przekroczył granicę.

Krótkie rządy Makrynusa, pomimo swej historycznej ważności, nie wniosły większych zmian w ówczesnym świecie rzymskim. Pokazały za to kolejny raz słabość cesarzy wobec wojska, które już bezdyskusyjnie mogło się uważać za najważniejszy stan w cesarstwie, decydujący o władzy cesarskiej. Rządy Makrynusa przerwały na krótko i poprzedziły kolejne siedemnaście lat władzy sprawowanej przez cesarzy z dynastii Sewerów, czyli Heliogabala i Aleksandra Sewera.

Heliogabal

Varius Avitus Bassianus, ur. 204 r. w Emesie, zm. 11 marca 222 r. w Rzymie, w latach 218-222 cesarz rzymski z dynastii Sewerów. Urodził się jako Warius Awitus Bassjanus w mieście Emesa w Syrii, w rodzinie najwyższych kapłanów boga słońca Baala, zwanego w semickim narzeczu "Elah-Gabal". Swój przydomek Bassjanus zawdzięczał właśnie owemu syryjskiemu bogu. Jego matką była Julia Soaemias (córka Julii Maesy).

W 217 roku został zamordowany cesarz Karakalla, kuzyn Bassjanusa, a władzę przejął prefekt pretorianów Makrynus. Nowy władca nie wszędzie cieszył się poparciem. Matka i babka Bassjanusa przekonały stacjonujące na Wschodzie oddziały wojskowe, że jest on w rzeczywistości synem Karakalli. 16 maja 218 wojsko uznało "syna" Karakalli za prawowitego cesarza i ruszyło przeciw prefektowi. 8 czerwca siły wierne Makrynusowi poniosły klęskę w starciu z armią Heliogabala w okolicach Antiochii. O porażce wojsk Makrynusa zadecydowała jego przedwczesna ucieczka, gdy losy bitwy jeszcze się ważyły, co spowodowało panikę wśród jego żołnierzy. Wkrótce potem Makrynus poniósł śmierć, zabity w drodze do Rzymu. W tej sytuacji senat zatwierdził wstąpienie na tron nowego cesarza, który objął władzę nad Imperium jako Heliogabal.

Nowy władca szybko dał dowody swojego niezrównoważenia emocjonalnego i okrucieństwa. Mimo sprzeciwu mieszkańców miasta wprowadził w Rzymie kult boga słońca. Wielu niechętnych mu wodzów i dygnitarzy zostało straconych, a poważne stanowiska w kraju zostały powierzone jego kochankom, często niskiego lub obcego pochodzenia, którzy nie posiadali żadnych kwalifikacji, lecz cechowała ich uroda. Urządzane przez Heliogabala publiczne homoseksualne orgie wywołały szok i zgorszenie nawet w tak przywykłym do ekstrawagancji cesarzy mieście jakim był Rzym. Coraz powszechniej pojawiały się plotki o tym, że cesarz jest niezrównoważony psychicznie, a on potwierdzał to swoim zachowaniem. Widywano go jeżdżącego po Rzymie rydwanem zaprzężonym w nagie młode dziewczyny. Cesarz miał dość specyficzne poczucie humoru: podawał gościom potrawy z wosku, drewna lub kości słoniowej, wrzucał w tłum węże, a na salę jadalną kazał wpuszczać drapieżne zwierzęta.

Heliogabal pięciokrotnie zawierał związek małżeński:

- od 219 z Julią Cornelią Paulą, rozwiedli się w 220,

- od 220 z Julią Aquilią Severą, westalką,

- od 221 z Annią Faustiną, prawnuczką Marka Aureliusza, porzucił ją jeszcze w tym samym roku,

- od 221 znowu z Julią Aquilią Severą,

- z Hieroklesem - niewolnikiem i woźnicą rydwanów.

Cesarz słynął ze swoich transseksualno-orgiastycznych zachowań (np. chciał poddać się operacji zmiany płci, niewykonalnej w tamtych czasach). Jest jednym z negatywnych bohaterów dramatu Zygmunta Krasińskiego Irydion.

Ponieważ cesarz zajmował się głównie rozrywkami i orgiami, praktyczną władzę w kraju sprawowały jego matka i babka. Jednak jego babka Julia Maesa miała świadomość małej popularności wnuka i liczyła się z jego upadkiem. Przekonała go, by adoptował kuzyna Aleksandra Sewera i uznał go za następcę tronu. Wkrótce jednak Heliogabal zrozumiał swój błąd i pojął, że jego babka chce go pozbawić władzy i osadzić na tronie Aleksandra. Postanowił zmienić decyzję i zabić swojego adoptowanego syna. Jednak, jak się okazało, Aleksander miał już większe poparcie ludności i wojska niż Heliogabal. Pretorianie zbuntowali się przeciwko Heliogabalowi i zabili jego oraz jego matkę. Według relacji historyka Kasjusza Diona, gdy cesarz zdał sobie sprawę z nadciągającego puczu, zamknął się w skrzyni i kazał ją wynieść z pałacu. Kufer jednak zrewidowano. Heliogabalowi i jego matce odcięto głowy, zaś ciała rozebrano, włóczono po mieście, by wreszcie wrzucić do rzeki.

Aleksander Sewer

Ur. 1 października 208 r. w Emesie, zm. 21 marca 235 r. na terenie dzisiejszego Bretzenheim koło Moguncji – cesarz rzymski w latach 222–235 z dynastii Sewerów. Nazwisko Sewer przybrał adoptowany w 218 roku przez kuzyna, małoletniego cesarza Heliogabala. W 222 roku Heliogabal, którego ekscesy obyczajowe oraz despotyczne kaprysy uczyniły bardzo niepopularnym, został zamordowany z inicjatywy matki Sewera – Julii Mammei. W tym samym roku Aleksander, który już wcześniej nosił tytuł cezara, został uznany cesarzem rzymskim (ostatnim z dynastii Sewerów). W chwili oficjalnego objęcia rządów Aleksander miał zaledwie trzynaście lat i faktyczne rządy znalazły się w rękach jego matki Julii Mammei i babki, Julii Maesy - która odgrywała poważną rolę także za jego poprzednika.

Niepohamowany despotyzm Heliogabala, który był przyczyną jego upadku, kazał opiekunkom Aleksandra - jego matce i babce, oraz popierającym ich senatorom, zastosować surowsze metody wychowawcze wobec młodego władcy. W efekcie Aleksander nawet po osiągnięciu pełnoletniości pozostawał pod silnym wpływem swych opiekunek i doradców. Próbowali oni zmienić politykę wewnętrzną kraju, dzieląc się władzą z senatem, a odbierając liczne przywileje rozpanoszonym ówcześnie wojskowym. Senat, który u poprzedników miał funkcję fasadową ponownie stał się jednym z ośrodków władzy państwowej. Na czele doradców władcy stanął dobrze znany i poważany prawnik Ulpian Domitius. Jednak próba odsunięcia wojska, a zwłaszcza pretorianów, od wpływu na rządy nie była łatwa. Pierwszą ofiarą tej walki był sam Ulpian, którego żołnierze zamordowali już w roku 223. Do niepopularności cesarza przyczyniała się również jego matka, znana ze swej żądzy władzy i bogactw.

W 225 r. Aleksander za radą matki ożenił się z Sallustią Orbianą. Gdy jednak żona cesarza zaczęła zdobywać jego względy, Julia Mamea, zazdrosna o wpływ na młodego cesarza, rozpoczęła z nią walkę. Najpierw doprowadziła do skazania jej ojca, a później do wygnania cesarskiej żony do prowincji Afryki. Wg Herodiana działo się to wbrew woli samego Aleksandra. Historia Augusta wspomina, że Aleksander był tolerancyjny wobec chrześcijan.

Łagodny z natury cesarz nie miał żadnych doświadczeń militarnych i był wyraźnie niechętny wojnie, jednak ataki perskich Sasanidów na ziemie cesarstwa nie mogły zostać bez odpowiedzi. Aleksander stanął na czele wojsk, które wyruszyły na Wschód i mimo że nie dowodził nimi osobiście, uzyskał wspaniały triumf po zwycięstwie nad perskim królem Ardaszirem I (wojna perska 232–233). Wkrótce potem wybuchła wojna z Germanami, podczas której cesarz popełnił fatalny błąd: objął bezpośrednie dowództwo nad żołnierzami, którzy go nienawidzili, gdyż ograniczył ich prawa uzyskane za poprzedników. Aleksander zwlekał, zanim wierne mu legiony z wojny perskiej, sowicie wzbogacone łupami, dotrą nad Ren i zaczął układać się z Germanami. Jednak po ugodzie z barbarzyńcami został zamordowany przez legionistów, którzy uznali pokojowo nastawionego Aleksandra za niegodnego purpury (21 marca 235). Nowym cesarzem obwołany został Gajusz Juliusz Werus, który przeszedł do historii pod imieniem Maksymina Traka.

Śmierć Aleksandra, ostatniego cesarza z dynastii Sewerów, otwiera okres wielkiego kryzysu państwa rzymskiego. Brak legitymizacji władzy u jego następców miał stać się przyczyną ciągłych rewolt wojskowych i oddawania purpury kolejnym kandydatom. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy była militaryzacja cesarstwa, której usiłowali zapobiec bardziej dalekowzroczni doradcy Aleksandra. Panowanie Aleksandra zamyka również okres w dziejach cesarstwa zwany pryncypatem, gdy cesarz występował wśród senatorów jako pierwszy wśród równych. Aleksander Sewer był więc ostatnim cesarzem hołdującym otwarcie i szczerze zasadom rządzenia ukutym przez Oktawiana Augusta. Trwający dwa wieki proces wzmacniania autorytetu i zakresu władzy cesarskiej uczynił z cesarzy władców absolutnych, których głównym oparciem miało stać się - w miejsce senatu - wojsko. Nową fazę w rozwoju cesarstwa nazwano dominatem (od słowa dominus, czyli "pan"), choć zwycięstwo nowej koncepcji ustrojowej miało nastąpić po trwającym niemal wiek kryzysie.